Chữ Đồng Tử - Tiên Dung
|
Tên húy
|
Chữ Đồng Tử
|
褚童子
|
|
|
Quê quán:
|
Thôn Chử Xá – xã Văn Đức – Gia Lâm – Hà Nội
|
||
Cuộc đời của ông gắn
liều với Truyền thuyết Tiên Dung – Chử Đồng Tử, được ghi chép trong Lĩnh Nam
chích quái kể về thời kì cổ xưa của nước Việt Nam.
TRUYỀN
THUYẾT
Tương truyền Chử Đồng
Tử sống cùng cha là Chử Cù Vân tại thôn Chử Xá, xã Văn Đức, huyện Gia Lâm,
Thành phố Hà Nội (có bản viết là Chử Vi Vân. Theo "Việt sử Giai
Thọai" của Nguyễn Khắc Thuần - Nhà xuất bản Giáo dục). Chẳng may nhà cháy,
mất hết của cải, hai cha con chỉ còn lại một chiếc khố phải thay nhau mà mặc.
Lúc người cha lâm chung, ông gọi con lại bảo rằng hãy giữ chiếc khố lại cho bản
thân. Thương cha nên Chử Đồng Tử liệm khố theo cha, mình thì chịu cảnh trần
truồng khổ sở, kiếm sống bằng cách ban đêm câu cá, ban ngày dầm nửa người dưới
nước, đến gần thuyền bán cá hoặc xin ăn.
Hùng Vương thứ 18 có cô
con gái tên là Tiên Dung tuổi trăng tròn chỉ thích ngao du sơn thủy, không chịu
lấy chồng. Một hôm thuyền rồng của công chúa ghé qua vùng Gia Lâm. Nghe tiếng
chuông trống, đàn sáo lại thấy nghi trượng, người hầu tấp nập, Chử Đồng Tử
hoảng sợ vội vùi mình vào cát lẩn tránh. Thuyền ghé vào bờ, Tiên Dung dạo chơi
rồi sai người quây màn ở bụi lau để tắm, ngờ đâu đúng ngay chỗ của Chử Đồng Tử.
Nước xối dần để lộ thân hình Chử Đồng Tử dưới cát. Tiên Dung kinh ngạc bèn hỏi
han sự tình, nghĩ ngợi rồi xin được cùng nên duyên vợ chồng. Vua Hùng nghe
chuyện thì giận dữ vô cùng, không cho Tiên Dung về cung. Nàng biết ý nên cùng
chồng mở chợ Hà Thám, đổi chác với dân gian. Buôn bán tấp nập, phồn thịnh, ai
cũng kính thờ Tiên Dung - Chử Đồng Tử làm chúa (Theo "Việt sử Giai Thọai"
của Nguyễn Khắc Thuần-Nhà xuất bản Giáo dục).
Một hôm có người bày
cho cách ra ngoài buôn bán nhiều lãi, Tiên Dung khuyên chồng nghe theo. Chử
Đồng Tử bèn theo khách buôn đi khắp ngược xuôi. Một hôm qua ngọn núi giữa biển
tên Quỳnh Tiên (có bản ghi là Quỳnh Vi - tham khảo "Việt sử Giai thọai"
Chuyện kể Chử Đồng Tử) Đây là tên một ngọn núi chỉ có trong thần thoại), Chử
Đồng Tử trèo lên am trên núi và gặp một đạo sĩ tên Phật Quang. Chử Đồng Tử bèn
giao tiền cho khách buôn đi mua hàng, còn mình thì ở lại học phép thuật. Sau
thuyền quay lại đón, Phật Quang tặng Chử Đồng Tử một cây gậy và một chiếc nón
lá, dụ rằng đây là vật thần thông. Về nhà, Chử Đồng Tử truyền mọi sự lại cho
vợ. Tiên Dung giác ngộ bèn bỏ việc buôn bán, cùng chồng chu du tìm thầy học
đạo. Một hôm tối trời, đã mệt mà không có hàng quán ven đường, hai vợ chồng
dừng lại cắm gậy úp nón lên trên cùng nghỉ. Bỗng nửa đêm, chỗ đó nổi dậy thành
quách, cung vàng điện ngọc sung túc, người hầu lính tráng la liệt. Sáng hôm
sau, dân chúng quanh vùng kinh ngạc bèn dâng hương hoa quả ngọt đến xin làm bầy
tôi. Từ đấy chỗ đó phồn thịnh, sung túc như một nước riêng. Nghe tin, vua Hùng
cho là có ý tạo phản, vội xuất binh đi đánh. Quân nhà vua đến, mọi người xin ra
chống cự nhưng Tiên Dung chỉ cười và từ chối không kháng cự cha mình. Trời tối,
quân nhà vua đóng ở bãi Tự Nhiên cách đó một con sông. Đến nửa đêm bỗng nhiên
bão to gió lớn nổi lên, thành trì, cung điện và cả bầy tôi của Tiên Dung - Chử
Đồng Tử phút chốc bay lên trời. Chỗ nền đất cũ bỗng sụp xuống thành một cái đầm
rất lớn. Nhân dân cho đó là điều linh dị bèn lập miếu thờ, bốn mùa cúng tế, và
gọi đầm đó là đầm Nhất Dạ Trạch (Đầm Một Đêm), bãi cát đó là Bãi Tự Nhiên hoặc
Bãi Màn Trù và chợ đó là chợ Hà Thị. Lễ hội Chử Đồng Tử tại Đền Hóa Dạ Trạch
Thực sự về mặt lịch sử thì có thể Chử Đồng Tử cũng là một trong những đệ tử đầu
tiên của Phật giáo cổ ở nước ta.
Truyền thuyết cũng
khẳng định đạo Phật cổ đã du nhập vào nước ta từ thời kỳ Hùng vương khoảng
200-300 năm trước công nguyên. Truyền thuyết cũng cho thấy ban đầu cũng có xung
đột chính trị giữa tín ngưỡng đạo Phật và tín ngưỡng cổ Văn Lang, giữa Phật
giáo cổ và giới cầm quyền của các vua Hùng.
VĂN
HÓA
Về văn hóa, truyền
thuyết Chử Đồng Tử – Tiên Dung để lại cho người Việt Nam phong tục trồng cây
nêu trong ngày Tết:
“Thịt
mỡ, dưa hành, câu đối đỏ,
Cao
nêu, kêu pháo, bánh chưng xanh”.
Tục trồng cây nêu trong
ngày Tết bắt nguồn từ câu chuyện truyền thuyết về vợ chồng Chử Đồng Tử-Tiên
Dung cắm gậy, đội nón lên gậy từ thời Vua Hùng Vương, để nói lên lòng mong muốn
làm việc thiện, trừ được ma quỉ, trừ cái ác, và nói đến sự vươn lên của người
dân Việt Nam trong mỗi kỳ năm mới.
LỄ
HỘI – THỜ CÚNG
Lễ hội Chử Đồng Tử -
Tiên Dung hay còn gọi là lễ hội Đa Hòa - Dạ Trạch, lễ hội cầu tình yêu) được tổ
chức ở hai ngôi đền là đền Đa Hòa (xã Bình Minh) và đền Hóa (xã Dạ Trạch) cùng
huyện Khoái Châu. Lễ hội hằng năm đều được tổ chức nhưng với quy mô tổng (tổng
Mễ xưa có 9 làng) thì 3 năm một lần, thời gian vào giữa tháng 2 âm lịch. Lễ
mang giá trị văn hoá sâu sắc, là bức tranh về đời sống hết sức phong phú, sinh
động của người Việt cổ trong việc khai phá đầm lầy, phù sa ven sông Hồng từ
hàng ngàn năm về trước. Đây không chỉ là huyền thoại về tình yêu mà còn là
minh chứng cho nền văn hóa lâu đời của dân tộc Việt Nam.
VỢ
CỦA CHỬ ĐỒNG TỬ
Có thuyết kể rằng Chử
Đồng Tử trong lúc chu du tìm thầy học đạo cùng vợ đã lấy thêm một người vợ thứ
hai là công chúa Hồng Vân. Cả ba người đã giúp dân chữa bệnh.
Công
Chúa Tiên Dung
Hùng Vương thứ 18 có cô
con gái tên là Tiên Dung đến tuổi cập kê mà vẫn chỉ thích ngao du sơn thủy,
không chịu lấy chồng. Vào một ngày đẹp trời, nàng cho thuyền dạo chơi dọc sông
Hồng, lúc đó Chử Đồng Tử đang ngâm mình bắt cá dưới sông, nhìn thấy từ xa đoàn
thuyền dong buồm đi tới, sợ quá chàng liền chạy lên bờ nhằm khóm lau vùi mình
xuống cát. Ngắm phong cảnh hữu tình, công chúa Tiên Dung cho dừng thuyền, sai
thị nữ lên bờ quây màn tắm bên một khóm lau, chẳng ngờ lại đúng nơi chàng trai
họ Chử giấu mình. Nước dội cát trôi, phút chốc nàng thấy lộ ra thân hình một
chàng trai trẻ cũng không quần áo. Trước người con gái có thân thể ngọc ngà,
Chử sợ hãi định chạy trốn nhưng Tiên Dung ngẫm thấy là duyên trời định bèn nói:
"Ta và chàng tình cờ gặp nhau thế này, âu cũng là nhân duyên do trời sắp
đặt", liền đó nàng truyền mang quần áo cho Chử Đồng Tử và cùng chàng làm
lễ kết duyên ngay trên thuyền.
Vua Hùng nghe tin con
gái lấy kẻ nghèo hèn thì đùng đùng nổi giận không nhận là con nữa. Tiên Dung
thấy vậy không dám về, ở lại cùng Chử Đồng Tử sống cuộc đời bình dị mà hạnh
phúc. Họ mưu sinh bằng nghề chài lưới và trao đổi hàng hoá trên sông. Nơi ấy trở
thành nơi đô hội, thuyền bè buôn bán tấp nập. Cảm mến vợ chồng họ, Tiên Ông đã
truyền phép thần cho Chử Đồng Tử, sau đó Chử và Tiên Dung đi khắp vùng Khoái
Châu dùng phép thần để cứu sống những người chết do bị nạn dịch, đói khổ…
Sau kẻ nịnh thần về kinh
đô tâu với vua rằng vợ chồng công chúa Tiên Dung dùng phép lạ dựng thành quách,
muốn lập riêng bờ cõi. Ngỡ con làm phản, vua Hùng sai quân đến dẹp. Vợ chồng
Chử Đồng Tử không dám cưỡng lại mệnh cha, chờ chịu tội. Nửa đêm hôm ấy một trận
cuồng phong nổi lên, cả lâu đài thành quách của vợ chồng Chử Đồng Tử cùng bay
lên trời, để lại một đầm nước rộng mênh mông. Người đời sau gọi đầm ấy là đầm
Nhất Dạ.
Cảm động trước mối tình
bất tử, đền thờ Đức thánh Chử Đồng Tử và Tiên Dung công chúa được nhân dân thờ
phụng nhiều nơi trên địa bàn đồng bằng và Trung du Bắc bộ, chủ yếu là các làng
ven sông Hồng.
Công
chúa Hồng Vân
Hồng Vân công chúa tên
thường gọi là Tây Nương, hay Tây Sa (có tài liệu gọi là nàng Nguyễn). Bà sinh
ra trong một gia đình nông dân nghèo, đức độ, hiền lành tại làng Đông Miên,
huyện Chu Diên (tức thôn Đông Kim, xã Đông Tảo, huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên
hiện nay).
Tương truyền rằng, một
đêm nọ mẹ bà mộng thấy một con chim xanh lớn bay vào màn, rồi hóa thành người
con gái đẹp. Tiếp đó, một người đàn bà xuất hiện ngoài màn, tự xưng là Tây cung
vương mẫu từ thiên đình giáng xuống, đem con xuống gửi nhà người cõi trần trong
3 kỷ (36 năm). Từ đó bà thụ thai, đến ngày mùng 10/2 âm lịch hạ sinh con gái,
đặt tên là Tây Nương. Tây Nương lớn lên có sắc đẹp lạ thường "chim sa, cá
lăn, hoa tủi, trăng hờn".
Chuyện tình duyên giữa
Hồng Vân công chúa và đức thánh Chử Đồng Tử được ghi lại như sau: "Trong
một chuyến đi chữa bệnh cho người dân, đức thánh và công chúa Tiên Dung gặp Tây
Nương đang cắt lúa bên đường đã tới hỏi chuyện. Thấy nàng có sắc đẹp lạ thường,
hiền lành mà đối đáp trôi chảy, Tiên Dung tỏ ra mến phục và kết nghĩa chị
em". Sau cuộc trò chuyện "tâm đầu ý hợp" của ba người, Tây Nương
đã kết duyên cùng Chử Đồng Tử.
Cũng năm đó, vua Hùng cha
của công chúa Tiên Dung ốm nặng, không ngự y nào chữa khỏi được. Biết Tây Nương
giỏi về chữa bệnh,Tiên Dung đã nhờ nàng vào cung chữa cho vua cha. Sau khi vua
Hùng khỏi bệnh định mang vàng bạc, châu báu ra tạ ơn, nhưng nàng không nhận mà
trở về chung sống với Chử Đồng Tử - Tiên Dung, tiếp tục chữa bệnh cứu
dân.
Sau sự kiện Tam vị đồng
thăng, vua Hùng đã sa giá đến nơi để xem xét. Khi đó, vua nhìn lên trời thấy có
người con gái cưỡi hạc trắng từ bay đến, tự xưng là Tây cung vương nữ, vâng
mệnh Chử Đồng Tử - Tiên Dung đến tạ phụ vương và xin thứ tội các con. Vua nhận
ra đây chính là người chữa khỏi bệnh cho mình lúc trước. Ngài vô cùng hối hận
và xúc động và đã phong cho Tây Nương là " Nội trạch Tây cung Tiên nữ –
Hồng Vân công chúa". Để tỏ lòng nhớ ơn công ơn của ba vị, dân làng trong
vùng và nhiều nơi khác đã lập đền thờ họ.
Nhiều làng thuộc các
tỉnh nằm ở hạ lưu châu thổ sông Hồng như Hưng Yên, Hà Nội, Hà Nam đều có thờ
đức thánh Chử Đồng Tử, Tiên Dung và Hồng Vân công chúa. Nhưng ở Hưng Yên là có nhiều
đền nhất, có 45 làng cùng thờ. Hằng năm vào ngày 10, 12/2 âm lịch, lễ hội Chử
Đồng Tử-Tiên Dung lại được diễn ra tại các đền Hóa Dạ Trạch, đền Tránh Đa Hòa
(xã Bình Minh) và đền thờ Hồng Vân công chúa (xã Đông Tảo, Khoái Châu) để ghi
nhớ công ơn đồng thời tô đậm thêm thiên tình sử muôn đời của đức thánh Chử Đồng
Tử, Tiên Dung và Hồng Vân.
Lời của tác giả.
Nhớ rằng:
Đất nước của chúng ta trải qua hơn 1000
năm bị giặc Tàu phương Bắc đô hộ, mối nhục này chúng ta đâu thể quên.
Tự hào rằng:
Đất nước của chúng ta với truyền thống
đấu tranh chống ngoại xâm oai hùng của các bậc tiền nhân đi trước.
Lẫy lừng nhất trong lịch sử là 3 lần đánh thắng quân Mông – Nguyên
khiến cho cả Thế giới khiếp sợ.
Ý thức rằng:
Lịch sử của Dân tộc là những nỗi đau
bất hạnh kéo dài triền miên. Sự thờ ơ với lịch sử của mỗi người
Việt Nam chính là con dao giết chết Dân tộc. Và làn sóng xâm lăng của
ngoại bang là không bao giờ kết thúc.
Vậy nên:
Là người Việt Nam, không nhất thiết phải
giỏi lịch sử. Nhưng phải biết và phải hiểu lịch sử Nước nhà. Không
làm rạng danh được tổ tiên thì phải để cho con cháu được tự hào.
