Ông Đùng Và Bà Đùng
Trong dân gian Việt Nam
từ Hà Tĩnh trở ra Bắc có lưu truyền câu chuyện vệ một cặp vợ chồng khổng lồ ,
thường được gọi là Ông Đùng – Bà Đùng (Cũng có nơi gọi là Bà Đà)
Truyền thuyết về 2 nhân
vật này gồm mấy mục như sau:
TẠO
NÚI HỒNG LĨNH
Núi Hồng Lĩnh do một ông
khổng lồ không rõ tên tuổi (dân gian Hà Tĩnh gọi là ông Đùng) đã gom nhặt những
quả núi mọc lẻ tẻ ở vùng châu thổ Lam giang và La giang đem về đây xếp thành
dãy Hồng Lĩnh. Xếp được 99 hòn núi, còn một hòn cuối cùng thì ông Đùng đánh rơi
sang phía bờ bắc sông Lam mà thành rú Rum. Ở một số nơi thuộc vùng núi Hồng
Lĩnh lại lưu truyền truyền thuyết rằng:
Ngày xưa, thủa khai thiên
lập địa, vùng đất Nghệ An và Hà Tĩnh này núi non mọc ngổn ngang, ngăn cách
vùng này vùng kia. Thủa ấy, có hai người khổng lồ là Ông Đùng, Bà Đùng nhiều
lần giúp đỡ dân trong vùng. Ông Đùng rất thích bà Đùng nên một hôm sớm tinh mơ
đến ngỏ ý. Bà Đùng nói trước khi gà gáy ngày mai ông Đùng phải xếp được 100
ngọn núi thì bà Đùng đồng ý làm vợ. Vậy là ông Đùng một mình cặm cụi kéo núi
xếp lại, ông làm việc quên cả ăn. Lúc xếp được 99 ngọn núi thì cũng lúc bà Đùng
tỉnh dậy, thấy ông Đùng đang xếp núi nên đùa cho vui bằng việc giả tiếng gà
gáy. Ông Đùng đang di chuyển một ngọn núi về cho tròn 100 ngọn, đến bên bờ bắc sông
Lam nghe thấy gà gáy tưởng thật, nên đứng dậy phủi tay mà đi. Do đó mà núi Hồng
Lĩnh có 99 ngọn, còn một ngọn bị ông Đùng bỏ lại chính là núi Quyết ở bờ bắc
sông Lam.
 |
| Núi Hồng Lĩnh tại Hà Tĩnh |
TRUYỀN
THUYẾT KHÁC
Ở miền Bắc Việt Nam còn
lưu truyền nhiều truyền thuyết dân gian về Ông Đùng Bà Đá, về chuyện hai ông bà
đào sông Hồng, sông Đà, nhưng vì mải vê nói chuyện, đào từ ngày này qua ngày
khác mà dòng sông uốn lượn quanh co không được thẳng như mong muốn. Truyện ông
Đùng bắc chân qua sông làm cầu cho nhân dân mà bị thiêu rụi mất lông
chân.
Vùng đất Nghệ Tĩnh. Bàn
chân của ông Đùng, dấu ấn của ông Đùng còn in trên mỗi ngọn núi, con đường của
vùng đất xứ Nghệ. Từ ngọn Kíp Lịp ở Thiên Nhẫn - Thanh Chương đến ngọn Đại Huệ
ở Nam Đàn, ngọn O Lợn ở Yên Thành tới dãy núi Hồng ở Hồng Lĩnh, dãy Hoành Sơn
cao vọng đến Hòn Bớc, Hòn Cùm ở Cẩm Xuyên. Ông khổng lồ như là người kiến tạo
nên núi non xứ Nghệ. Những hành động phi thường tựa hành động của những vị thần
của ông Đùng cũng không thể che lập cái bình thường của con người bình thường,
người dân lao động trong chân dung ông. Nếu bóc đi mô típ lai lịch khác thường
và những mô típ phóng đại ở tầm vóc khổng lồ thì ông Đùng hiển hiện như những
con người lao động bình thường. Con người ấy cũng lam lũ cực nhọc, cũng đi đơm
cá, cũng ăn cơm với cà, cũng ra kẻ chợ cùng với một cô gái và mải mê trò truyện
mà quên khuấy, bỏ lại một đùm cơm bên đường, cũng dùng bàn tay của mình moi
lòng đất để lấy sắc, dùng bàn tay làm búa, làm đe và cũng đã hơn một lần phải
chịu bất lực trước dòng nước hung dữ, cũng bị thằng Sắc vật ngã, cũng mắc mưu
kẻ thù. Nghĩa là cũng rất gần với những con người bình thường, rất gần với cái
bình thường trong chân dung ải Lậc Cậc, ông Bưng. Ải Lậc Cậc cũng lật đất, cày
lúa, bắt chim, gánh tro than, cũng khóc lóc vì bất lực trước thiên nhiên. Ông
Bưng là cậu bé mồ côi sống với người mẹ nghèo hiếu thảo, sinh sống bằng nghề
kiềm củi để giúp mẹ độ nhật. Như vậy, những nhân vật khổng lồ này đã phát triển
cao hơn dạng ông khổng lồ Trụ trời, ông khổng lồ Chô Công xây dựng nên trần
gian. Nếu phương thức tạo hình tượng của những nhân vật đó là sự “nhân hóa vũ
trụ” thì ở ông Bưng, ải Lậc Cậc, ông Đùng vẫn là phương thức nhân hóa vũ trụ,
nhưng vũ trụ hóa con người là mục đích cao nhất. Nghĩa là con người ở đây cũng
được ca ngợi phẩm chất khổng lồ, nhưng sự khổng lồ đó không phải là sở hữu của
một cá nhân mà là một tập thể con người. Meletinski đã chỉ rõ “nhân vật văn hóa
là sự nhân cách hóa đối với cái tập thể bộ lạc thị tộc nói chung, là sức mạnh
mang tính chất độc lập của tập thể đó. Tính chất điển hình trong hình tượng ấy
là như vậy. Tính chất điển hình được coi như là sự hiện thân của tập thể”. Trên
phương diện ấy, thành tích của người Nghệ Tĩnh cổ đại được tập trung trong những
hành động kỳ vĩ của ông Đùng. Và như vậy nhân vật xuất hiện khi con người đã ý
thức, đã quan niệm “vũ trụ là công trình lao động vĩ đại, một công trường lao
động vĩ đại, một đối tượng lao động vĩ đại của những người khổng lồ
DẠY DÂN NGHỀ RÈN
Tại vùng Trung Lương (Hà Tĩnh)
còn lưu truyền về ông tổ nghề rèn sắt chính là Ông Đùng. Ông Đùng
đã đào quặng sắt trong núi rồi dạy dân vùng ấy nghề rèn.
Lời của tác giả.
Nhớ rằng:
Đất nước của chúng
ta trải qua hơn 1000 năm bị giặc Tàu phương Bắc đô hộ, mối nhục này
chúng ta đâu thể quên.
Tự hào rằng:
Đất nước của chúng
ta với truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm oai hùng của các bậc
tiền nhân đi trước. Lẫy lừng nhất trong lịch sử là 3 lần đánh thắng
quân Mông – Nguyên khiến cho cả Thế giới khiếp sợ.
Ý thức rằng:
Lịch sử của Dân
tộc là những nỗi đau bất hạnh kéo dài triền miên. Sự thờ ơ với
lịch sử của mỗi người Việt Nam chính là con dao giết chết Dân tộc.
Và làn sóng xâm lăng của ngoại bang là không bao giờ kết thúc.
Vậy nên:
Là người Việt Nam,
không nhất thiết phải giỏi lịch sử. Nhưng phải biết và phải hiểu
lịch sử Nước nhà. Không làm rạng danh được tổ tiên thì phải để cho
con cháu được tự hào.
